شاید شنیده باشید که روستای لافت قشم ، روستای بادگیرهای جنوب است. معماری یک شهر یا روستا از سبک زندگی و فرهنگ مردمان آن منطقه رونمایی میکند، در همین راستا روستای لافت، با معماری خاص و جذاب خود به یک اثر هنری زنده و زیبا تبدیل شده است.از زوایای مختلف، معماری لافت را میتوان به عنوان نمایی از هنر محلی و نیز آینهای از تاریخ و فرهنگ این جزیره بینظیر توصیف کرد. ساختار بافت قدیمی این روستا، نمایانگر زندگی سنتی مردمان قشم است. لافت با خیابانهای کوچک، ساختمانهای فشرده با بادگیرها و معماری اصیل و سنتی تصویری زیبا و جذاب را به گردشگران ارائه میدهد.در این مقاله به بررسی معماری روستای لافت خواهیم پرداخت و زیباییها و ارزشهای فرهنگی این روستا را در ساختارها و نمادها کشف خواهیم کرد. با هم به آنجا سفری میکنیم تا در هر خیابان و هر بنایی داستانی از زندگی و هنر مردمان لافت را بخوانیم. با دلفین همراه شوید تا شما را به دیداری خاص و دلنشین از میراث معماری این جزیره زیبا دعوت کنیم.
معماری کویری لافت
معماری کویری لافت به عنوان یک گنجینه فرهنگی در قلب جزیره قشم، تاریخ و همچنین زیباییهای آن را به تصویر میکشدو نه تنها یک شاهکار فنی است بلکه به عنوان یک اثر هنری حاصل از هماهنگی انسان با محیط زیست است .این روستا با سبک معماری بسیار خاص خانهها و سازههای خود، گردشگران و بازدیدکنندگان از سرتاسر کشور را مجذوب خود کرده است.
خانههای آن با بادگیرهای قدیمی و زیبا، نه تنها نمایانگر تکنیکهای ساخت سنتی، بلکه آثار هنری با ارزشی از گذشته را به تصویر میکشند. بادگیرها بهصورت دوطرفه یا چهارطرفه بنا شدهاند. دمای این روستا در تابستانها به 50 درجه می رسد واین بادگیرها از دیرباز کاربردی حیاتی برای مردم روستا داشته است چرا که، و آنها در ایجاد فضای خنک بسیار موثرند؛ با این وجود از هنر ایرانی نیز بیبهره نبوده و تزیینات کمی از جمله اشکال اسلیمی شامل طرحهای گیاهان و ساقههای مارپیچ در آنها مشاهده میشود.نمادها و نقوش مینیاتوری که در بادگیرها حک شده، گواه فرهنگ و تاریخ غنی این جزیره است. بادگیر ها ارتفاع بسیار زیادی دارند؛ چرا که باد در ارتفاع قدرت بیشتری پیدا میکند و وارد بادگیر میشود تا بتوانند نسیم خنک دریا را به درون خود بکشند و آن را به درون یکی از اتاقهای خانه، موسوم به اتاق لوله هدایت کنند.
وقتی در کوچهها و خیابانهای تنگ و باریک لافت قدم میزنید، با جزئیات فرهنگی و هنر معماری این روستا آشنا میشوید. ساختار کوچهها در آن به گونهای است که معمولا به بنبست نمیرسند و به محلههای دیگر راه پیدا میکنند. همین باریک بودن کوچهها و نزدیک بودن خانههای دو سمت کوچه ها به یکدیگر موجبات ایجاد سایه و دوری از تابش مستقیم آفتاب جنوب برای رهگذران در این روستای زیبا را فراهم نموده است.
.در ادامه مطالعه این مقاله بازنشر داستان جذاب و دلنشینی از زندگی در روستای لافت و تاثیر معماری بر فرهنگ و زندگی مردمان این منطقه را به شما خواهد گفت.
بافت اصلی و قدیمی
پیش از اینکه سراغ بررسی بافتهای مختلف لافت برویم، باید بدانید که این روستا دارای دو بافت قدیمی و جدید است. همچنین بافت قدیمی به دو بخش شمالی و جنوب شرقی تقسیم میگردد. در قلب لافت قشم؛ بافت قدیمی و اصلی این نقطه خاص از جزیره قشم به یک منبع فرهنگی و تاریخی تبدیل شده است. این بافت که در قسمت مرکزی و هسته اولیه روستا جای گرفته است به وسیله ساخت و سازهای فراوان به وجود آمده و با دستاوردهای معماری خود، داستان طولانی این سکونتگاه انسان را نشان میدهد. بافت قدیمی واقع در مرز میان دریا و تپههای اطراف که چاههای تلا و آب انبارهای را در خود جای داده است، به لطافت و زیبایی خاص خود چشماندازی منحصر به فرد را به وجود آورده است. همیشه تأمین آب شرب و شیرین در قشم یک چالش بزرگ بوده و هست. یکی از مهمترین مشکلات مردمان روستای لافت و جزیره قشم از قدیم تا امروز تأمین آب شرب بوده است.وجود آب انبار و چاه های تلا علاوه بر اهمیت ساختار معماری این روستا از نظر تامین آب شرب و ادامه حیات در این منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آب انبار را با نام برکه نیز میشناسند.کارکرد آب انبار به این صورت است که آب باران را به سمت چاه هایی به عمق حدود10متر و با قطر دهانه حدود 12متر هدایت می کنند.معماری آب انبار ها به این شکل است که سقف آنها را بهشکل قوسی وهمچنین از رنگ سفید برای پوشش آن استفاده کردهانداین شیوه معماری موجب گردیده کمترین گرما به داخل چاه راه یابد و از تبخیر آب درون چاه جلوگیری میکند. قدمت این آب انبار به 400سال می رسد و جالب است بدانید هنوز هم از این آب انبار برای تأمین آب شیرین روستا استفاده میشود.
بافت قدیمی لافت با طول حدود یک کیلومتر و عرض متوسط ۱۷۰ متر، در امتداد ساحل جای گرفته است. این محلهها به واسطه مساجد ساخته شده در آنها، به عنوان مراکز دینی و محلی برا تجمع مردم شناخته شدهاند،مساجد تک مناره که نشانگر سنی مذهب بودن اهالی بومی روستای لافت است با شیوه معماری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ساخته شدهاند.در این روستا هفت مسجد وجود دارد که مسجد جامع لافت که نام دیگر آن مسجد حضرت رسول(ص) است و در کنار چاه های تلا و آب انبار قرار دارد مهمترین مسجد روستا محسوب می گردد.
بافت قدیمی و اصلی روستای لافت نه تنها به عنوان یک نمونه معماری سنتی، بلکه به عنوان یک نمایشگاه از زندگی اجتماعی و فرهنگ مردمان این ناحیه است. کاوش در این بافت، فرصتی برای کاوش در گذشته و فهم عمیقتر از تاثیرات فرهنگی و تاریخی این سکونت روستایی را فراهم میآورد.
بافت جدید روستا(جنوب شرقی)
در جنوب شرقی روستای لافت، بافت جدیدی به شکل پراکنده و با تراکم ساختمانی کم در حاشیه تپهها و مناطق مسطح شکل گرفته است. این ساخت و سازها با مصالحی همچون سیمان و فولاد ساخته شده اند . اثری از بادگیر در آنها دیده نمی شود.توسعه این قسمت از روستا به صورت تدریجی و پیوسته انجام شده است. همچنین تراکم ساختمانی و جمعیتی در این منطقه به قدری اندک است که زیبایی طبیعت را حفظ کرده است.خدمات عمومی مانند آموزش، بهداشت و درمان نیز در این منطقه فراهم شدهاند که به توسعه و راحتی ساکنان کمک کرده و موجب رونق این قسمت از روستا شده است.
بافت جدید روستا(شمالی)
بخش شمالی تاثیر مهمی در معماری روستای لافت دارد. در بخش شمالی روستای لافت، ساخت و سازها در سطح محدودتر و پراکندگی بیشتر در مقایسه با مناطق دیگر شکل گرفتهاند. شیب تند تپهها در این منطقه تأثیر بسزایی در طرح ساختمانی دارد. این منطقه با گذشت زمان و توسعههای اقتصادی آزاد ، تحت تأثیر طرحهای جامع و طراحیهای جدید قرار گرفته است. پراکندگی بیشتر ساختمانها در این بخش، روستا را زیباتر کرده است. همچنین شکلگیری این بافت جدید با توجه به نقش اقتصاد آزاد و تحولات زیرساختی در این منطقه رخ داده است. تغییرات در طرح جامع و طراحی ساختمانی نه تنها باعث بهبود جذابیت منظر شهری روستا شده است، بلکه نیازهای اقشار مختلف جامعه نیز در این تغییرات مدنظر قرار گرفتهاند.به این ترتیب بافت جدید شمالی روستای لافت با توجه به شرایط جغرافیایی و توسعه اقتصادی، الگویی منحصر به فرد از ساخت و سازها و طرحهای شهرسازی به خود گرفته است. این تغییرات باعث ایجاد یک هویت جدید و تنوع در منظر شهری روستا شده و به توسعه پایدار و زیباسازی این ناحیه کمک کرده است.
